
عبدالرضا فرجیراد استاد دانشگاه، سفیرپیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک
تعداد بازدید : 1
جهان پساکرونا چه شکلی است
کرونا تا حدودی سیاستهای گذشته را به وضع جدیدی در میآورد، ما هیچ وقت تصور نمیکردیم که ارتش یک کشور وارد یک کشور اروپایی دیگر شود و به آن کشور کمک کند
این روزها که کرونا جهان را از هر سو با بیرحمی درمینوردد تحلیلگران به یک نکته بیش از دیگر نکات میاندیشند؛ «مشخصات جهانِ پس از کرونا». پرسشگران هم سؤالات مشترکی دارند. آیا دیوار تحریمها ترک برداشت؟ آیا انزوای اقتصادی به دادِ ما خواهد رسید؟ آیا روحانی میخواهد با استفاده از کرونا تحریمها را کاهش داد؟ آیا کرونا ناسیونالیسم را تقویت کرده است؟ آیا ایران باید استراتژیاش را تغییر دهد؟ و... به همه این دلایل در ادامه بخشهایی از گفتوگوی «فرارو» را با دکتر عبدالرضا فرجیراد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک بازنشر میکنیم.
کرونا تا حدودی سیاستهای گذشته را به وضع جدیدی در میآورد، ما هیچ وقت تصور نمیکردیم که ارتش یک کشور وارد یک کشور اروپایی دیگر شود یا مثلاً کوبا به عنوان یک کشور کوچک در کارائیب سمبل کمک به کشورهای اروپایی شود، یا چین هزاران ونتیلاتور (دستگاه تنفس مصنوعی) به آمریکا بفرستد. اینها موارد جدیدی است و بهرغم برخی مسائل سیاسی نوعی همبستگی در جهان را نشان میدهد.
از طرف دیگر برخی پیمانهای بینالمللی با شیوع بیماری کرونا تضعیف شدهاند. مانند سازمانها و همگراییهای منطقهای، مثلاً در ایتالیا و اسپانیا انتقادات زیادی علیه اتحادیه اروپا شده است و حتی پرچم این اتحادیه را هم آتش زدهاند. این مسئله ناشی از عصبانیت مردم این کشورها از کمکهای اندک اتحادیه اروپا به این مناطق بحرانزده از کروناست، اما همین مناطق از رویکرد روسیه و کمکهای این کشور رضایت زیادی داشتند. این موارد میتواند در آینده تغییرات ایجاد کند، اگر کرونا به اتمام برسد ممکن است خیلی از کشورهای اروپایی در ادامه تحریم اروپایی روسیه، با اتحادیه اروپا همراهی نکنند. از طرف دیگر این کشورها بعد از کرونا نیازمند روابط اقتصادی با روسیه خواهند بود؛ لذا بعد از کرونا، اروپا نخستین جایی است که به لحاظ سیاسی دچار تغییرات مهمی خواهد شد. حتی در بریتانیا هم که نزدیکترین متحد ایالات متحده است تغییراتی در سیاست خارجی ایجاد خواهد شد.»
کرونا نگاه دوقطبی در جهان را تضعیف میکند و الان هم در عمل شاهد این موضوع هستیم. مسئله دیگر بحث تقویت ملیگرایی است. مردم و دولتها به این نتیجه میرسند که کرونا آزمایش بزرگی بود و جهانی شدن که زمانی در اقتصاد مؤثر بود و سرمایهها را به راحتی از مرزها عبور داد، حالا این سرمایهها در کشورهای مختلف و پشت مرزها ماندهاند و در زمان بحران نتوانست به داد مردم برسد و به سلامت آنها کمک کند. در نتیجه این سؤال پیش میآید که همگراییهای منطقهای و جهانی در زمان خطر کمک موثری میکند؟ از طرف دیگر ممکن است نگاه جهانشمول به مسائل جهان تقویت شود. یعنی از قطبگرایی و دستهبندیهای منطقهای فاصله بگیریم.
دیدگاه مردم ایران هم با دیدگاه مردم جهان متفاوت نیست. مردم ایران پرسشهایی دارند و شاهد ایجاد تغییراتی در دیدگاهشان هستیم. حالا دولتمردان ایران نیز باید در دیدگاههای خود ارزیابیهایی انجام دهند. باید از سیاه و سفید دیدن مسائل فاصله بگیرند. ایران نیاز به تفکر جدید در استراتژیهای خودش دارد تا بتواند در این بحران ادامه دهد و حداکثر استفاده را از کمکهای بینالمللی به هر نحوی ببرد. تعاملات با کشورهای جهان را گسترش دهد و در رابطه با کرونا تبادلات علمی داشته باشد.
ایران باید به آینده بعد از کرونا نگاه کند، زمانی که همه کشورها دچار تحولات اقتصادی میشوند و استراتژیهای آنها تغییر میکند. ایران هم باید از استراتژیهای پیشین خودش دست بردارد و نگاه جدیدی به آینده داشته باشد. در ایران هم باید اجازه ورود چهرههای جدید به عرصه تصمیمگیری داده شود تا از دانش و اندیشه آنها هم بهره بگیریم.
درباره اینکه ایران در روابط آینده با دوستانش و شرکا و متحدانش میتواند تغییر ایجاد میکند، باید بگویم من فکر نمیکنم اتفاقی بیفتد، ایران باید ضمن حفظ دوستان و شرکایش، دنبال دوستان جدید باشد. به ویژه پیوندهایش را با اروپا بیشتر کند. ما میتوانستیم در همین بحران کرونا به صورت سمبلیک به کشورهایی همچون ایتالیا و اسپانیا کمک کنیم. نه اینکه آنقدر که روی نیازهای خودمان اثر بگذارد. اینها مسائل کوچکی است، اما در تاریخ این کشورها باقی خواهد ماند. بحران کرونا در کتابهای درسی نوشته خواهد شد و به دوست و دشمن در آنها اشاره میشود. بحران کرونا در روابط بینالملل تأثیر مهمی خواهد گذاشت، قطعاً کشوری همچون کوبا روابطش با جنوب اروپا بهتر خواهد شد.
نگاه منفی به چین خیلی زیاد است، اما واقعیت این است که مردم در این باره آگاه نیستند. چین امروز را نباید با چند ابزار ضعیف ارزیابی کرد. چین امروز بسیار پیشرفته است و در این شرایط تحریمی هم میتواند کمکهای زیادی به ما کند. سیاست ایران نیز در قبال چین باید مشخص، منسجم و البته با توجیه مردم باشد. ما نباید اجازه دهیم یک طرف حرفی بزند، طرف مقابل هم پاسخ دهد و مردم هم قضاوت کنند و دولت هم تماشاچی باشد. باید روشنگری شود و پس از آن مردم قضاوت کنند. چین میتواند به ما کمک کند البته وضعیت نباید به گونهای باشد که مردم احساس کنند دوستی با چین یعنی دوری از اروپا. ما هم به دوستی چین و هم دوستی اروپا نیاز داریم.